Yön Dergisi

Yön Dergisi, 1960 Darbesi'nin ardından oluşan özgürlükçü ortamda, Atatürk devrimlerini sosyalist bir yorumla derinleştirmeyi hedefleyen önemli bir fikir platformu olarak yayın hayatına başlamıştır. 20 Aralık 1961’de Doğan Avcıoğlu yönetiminde yayımlanmaya başlayan dergi, 1967 yılına dek haftalık olarak toplam 222 sayı çıkarılmış ve Türkiye’nin sol-siyaset düşüncesinde kalıcı izler bırakmıştır.

Dergi, adını Atatürk’ün ünlü "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir" düsturundan alarak, Cumhuriyet’in kuruluş felsefesine sıkı sıkıya bağlı kalmakla birlikte, bu felsefenin anti-emperyalist, halkçı, devletçi ve ilerici bir zeminde yeniden inşa edilmesi gerektiğini savunmuştur. Yön, Batıcı taklitçilikten uzak, kendi tarihsel devrimci köklerine yaslanan, planlamacı ve halkçı bir kalkınma çizgisini savunmuştur.

Yön’ün temel iddiası, Türkiye’de gerçek bir devrimin zaten 1923’te Atatürk önderliğinde gerçekleştiği, ancak bu devrimin halkçı ve kamucu boyutlarının zamanla törpülendiği yönündeydi. Dolayısıyla dergi, Kemalizm ile sosyalizmi uzlaştıran ve bunu "Türk tipi sosyalizm" olarak tarif eden bir çizgide ilerlemiştir. Yön çevresi, İkinci Meşrutiyet aydını değil, Cumhuriyet devrimcisidir; Osmanlı nostaljisinden ya da liberal reformculuktan değil, devrimci devletçilikten beslenmiştir.

Yön yazarları arasında Sadun Aren, Mümtaz Soysal, İlhan Selçuk, Cemal Reşit Eyüboğlu gibi dönemin önemli isimleri yer almış; dergi kısa sürede genç subaylardan üniversite çevrelerine, bürokrasiden öğrenci hareketlerine kadar geniş bir aydın kesim üzerinde etkili olmuştur. Özellikle Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) teorik gelişiminde ve sol düşüncenin kurumsallaşmasında Yön’ün katkısı büyüktür.

Ancak bu etkinliğe rağmen, Yön Dergisi’nin önerdiği “Milli Demokratik Devrim” tezi, hem sağdan hem de geleneksel Marksist çevrelerden eleştiriler almıştır. Sağ cenahta “ordu vesayetçiliği” ile suçlanan dergi, solun radikal unsurlarınca ise “reformist” ya da “jakoben” bulunmuştur. Oysa Yön, ne Batıcı bir ithal sosyalizmin ne de sınıfsal dogmalara hapsolmuş bir ideolojinin temsilcisidir; o, Türk devrimciliğinin yerli ve milli yorumudur.

1967 yılında yayınına son verilen dergi, arkasında yalnızca bir yayıncılık mirası değil, devletçi kalkınma modeli, halkçılık ve anti-emperyalist bilinç temelinde bir düşünce mirası bırakmıştır. Bugün hâlâ Atatürkçülüğü sadece şekilsel değil, yapısal ve sınıfsal düzeyde kavramaya çalışan her ciddi çevre, Yön’ün entelektüel birikimini yok sayamaz.