Salih Bozok

Salih Bozok, 1881 yılında Selanik’te dünyaya gelmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün çocukluk ve ilk gençlik yıllarındaki en yakın arkadaşlarından biri olan Bozok, bu dostluk bağını yaşamı boyunca sürdürmüştür. İkili, Şemsi Efendi İlkokulu’ndan başlayarak Selanik Askerî Rüştiyesi ve Manastır Askerî İdadisi’ne kadar aynı eğitim kurumlarında öğrenim görmüş, ardından Mekteb-i Harbiye’den aynı yıl mezun olmuşlardır.

Harp Okulu'nu tamamladıktan sonra Bozok, jandarma sınıfına geçerek Erkân-ı Harbiye’ye devam etmemiş, doğrudan Türk ordusunda göreve başlamıştır. 1903 yılında subay rütbesiyle orduya katılan Bozok’un ilk görev yeri Bulgaristan sınırında bir karakol olmuştur. Ardından İskeçe kasabasındaki bir birliğe atanmış ve 1907 yılına kadar bu görevde bulunmuştur. Aynı dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılarak siyasi alanda da faal olmaya başlamıştır.

1909 yılı itibarıyla cemiyetin güvenilir üyelerinden biri olarak, II. Abdülhamid’in Selanik Alatini Köşkü’ndeki sürgününde muhafızlık görevini üstlenmiştir. Selanik’in 1912 yılında Yunan işgaline uğraması sonucu, II. Abdülhamid’in İstanbul Beylerbeyi Sarayı’na nakliyle birlikte Bozok da İstanbul’a dönmüştür. Bu görevi, 1917 yılına kadar sürdürmüş, aynı yıl Mustafa Kemal Paşa tarafından başyaverlik görevine getirilmiştir. Bu çerçevede İstanbul’dan hareketle Diyarbakır ve Halep’e geçmiş, I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar Atatürk’ün yanında yer almıştır.

Savaşın ardından Atatürk’le birlikte İstanbul’a dönen Bozok, Mustafa Kemal’in askerlikten çekilme kararı doğrultusunda kendisi de ordudan emekli olmuştur. Emeklilik döneminde geçim sıkıntısı yaşayan Bozok, zahire ticareti yapmış, kömür ve odun satarak yaşamını sürdürmüştür. Bu zorlu süreçte kısa bir süre için Bekirağa Bölüğü’nde hapsedilmiş, ancak Divan-ı Harp’ten kurtulmuştur.

Mustafa Kemal Paşa’nın Temsil Heyeti ile Ankara’ya geçmesinin ardından, onun çağrısıyla Bozok da yeni doğacak çocuğunu bile beklemeden Ankara’ya gitmiş ve yeniden Atatürk’ün başyaveri olarak göreve başlamıştır. 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla birlikte, Meclis Başkanı seçilen Atatürk’ün yanında yer almış ve yakın tarihimizin birçok kritik olayına bizzat tanıklık etmiştir.

Bozok, Millî Mücadele yıllarında Yozgat İsyanı’nın bastırılmasında görev almış, Sakarya Meydan Muharebesi ile Büyük Taarruz’da Atatürk’ün yakınında bulunmuştur. 1922 yılında başlayan Büyük Taarruz öncesinde Atatürk’le birlikte Akşehir’e gitmiş ve İzmir’in kurtarılmasında ona eşlik etmiştir. Aynı zamanda Atatürk’ün Latife Hanım’la olan evliliğinde arabuluculuk rolü oynamış; Latife Hanım ile Atatürk arasında mektuplaşmalar yürütmüştür. Latife Hanım’ın onu “ikinci babası” olarak görmesi, Bozok’un bu süreçteki önemini göstermektedir.

Salih Bozok, Atatürk’ün sadece en yakın silah arkadaşı değil, aynı zamanda duygusal yaşamındaki en samimi sırdaşıdır. Zübeyde Hanım’ın ölüm haberini Atatürk’e veren kişi olmuş, cenaze töreninin düzenlenmesinden sorumlu tutulmuştur. Bozok soyadını da 1934 yılında bizzat Atatürk vermiştir.

Bozok’un Atatürk’e olan sarsılmaz bağlılığı, 10 Kasım 1938’de Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatıyla trajik bir boyut kazanmıştır. Atatürk’ün ölümünün hemen ardından kalbine bir kurşun sıkarak intihara teşebbüs etmiş, ancak hayatta kalmayı başarmıştır. Kurşun, birkaç milimetrelik sapmayla ciğerine isabet etmiş ve sırtından çıkmıştır. Bu olay, onun Atatürk’e duyduğu derin bağlılığın dramatik bir göstergesi olmuştur.

Atatürk’ün vefatının ardından geçirdiği iki büyük ameliyat ve artan kalp rahatsızlıkları nedeniyle giderek zayıf düşen Bozok, milletvekilliği görevi devam ederken Yalova’ya çekilmiş ve son kez 21 Ağustos 1940 tarihinde TBMM toplantısına katılmıştır. Sağlığı her geçen gün kötüleşen Bozok, 25 Nisan 1941 tarihinde İstanbul Suadiye’deki evinde hayata veda etmiştir. Vasiyeti üzerine, dört yıl önce kaybettiği yakın dostu ve kayınbiraderi Nuri Conker’in yanına Ankara’ya defnedilmiştir.