Reşit Galip Bey

Reşit Galip Bey, Türkiye Cumhuriyeti’nin erken dönem aydın ve siyasetçilerinden biri olup, özellikle Türk inkılabının kültürel ve ideolojik yönünü şekillendiren figürlerden biri olarak öne çıkar. 1893 yılında Rodos’ta doğan Reşit Galip, tıp eğitimi aldıktan sonra, genç yaşta Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde Türkçülük ve milliyetçilik düşüncesiyle yoğrulmuş bir entelektüel olarak öne çıkmıştır.

Milli Mücadele yıllarında aktif olarak yer almış; özellikle İzmir’in işgali sonrası Anadolu'ya geçerek mücadeleye katılmış, hem hekim hem de yazar kimliğiyle cephede ve kamuoyunda etkin bir rol üstlenmiştir. Cumhuriyet’in ilanından sonra ise Atatürk devrimlerinin ideolojik temellerinin halka anlatılması ve içselleştirilmesi konusunda öncü görevler üstlenmiştir.

Reşit Galip, 1932 yılında düzenlenen I. Türk Tarih Kongresinde Türk tarih tezinin savunuculuğunu üstlenmiş; Türk milletinin tarihsel köklerinin eski uygarlıklara dayandığını ve Batı merkezli tarih anlayışına karşı çıkılması gerektiğini güçlü argümanlarla dile getirmiştir. Aynı zamanda Türk Tarih Kurumu’nun kurucu üyelerindendir. Bu yönüyle, Cumhuriyet’in “millî tarih” anlayışının şekillenmesinde teorisyen rolü üstlenmiştir.

1933 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün doğrudan isteğiyle Millî Eğitim Bakanlığı görevine getirilmiştir. Oldukça kısa süren bakanlığı döneminde, Üniversite Reformu, eğitimde laikleşme ve milli kültür vurgusunun güçlendirilmesi gibi kalıcı nitelikte adımlar atılmıştır. 1933 Üniversite Reformu ile Darülfünun kapatılmış, onun yerine çağdaş üniversite modeli olan İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. Reşit Galip bu süreçte, yükseköğretimde bilimsel özgürlük ve çağdaşlaşmayı temel alan köklü bir dönüşümün öncüsü olmuştur.

Ayrıca Andımız metninin yazarı olan Reşit Galip, bu metinle Cumhuriyet’in çocuklara aşılamak istediği değerlerin –vatanseverlik, çalışkanlık, doğruluk ve millet sevgisi– kısa ve öz bir şekilde ifadesini sağlamıştır. Bugün dahi hafızalarda yer eden bu metin, onun kaleminden çıkan güçlü sembollerden biridir.

1934 yılında, henüz 41 yaşında genç yaşta hayatını kaybeden Reşit Galip, ardında kısa ama etkili bir entelektüel ve siyasi miras bırakmıştır. Atatürk devrimlerinin fikrî altyapısını şekillendirmedeki katkıları, sadece dönemin değil, Cumhuriyet’in uzun vadeli yönelimlerini de belirlemiştir. Köktenci ve kararlı bir devrimci olarak, inkılapların fikrî inşasında rol almış; bilimsel düşünceyi, laikliği ve milli kültürü merkeze alan bir eğitim vizyonunu savunmuştur.