Refik Halit Karay

Türk edebiyatının en önde gelen şahsiyetlerinden biri olan Refik Halit Karay aynı zamanda 20. yüzyıl Türkiye tarihinin ilk çeyreğinde meydana gelen siyasi olayların içinde olmuş ve oldukça önemli faaliyetlerde bulunmuştur. Türk edebiyatının dil bakımından en yetenekli muharrirlerinden biri olan Karay, özellikle İttihat ve Terakki Fırkası döneminden itibaren yazdığı siyasi ve mizahî yazılarla nam salmış, meşrutiyet ve mütareke dönemlerinin en çok okunan yazarlarından biri olmuştur. Karay, İttihat ve Terakki Partisi’ne muhalifliğinden ötürü 1913 yılında Sinop’a sürgüne gönderilmiş ve 5 yıl sürgünde kalmıştır. Dönüşü, I. Dünya Savaşı’nın son yılına rastlamış, İttihat ve Terakki Partisi’nin siyasi faaliyet ve uygulamalarının bir devamı olarak gördüğü Millî Mücadele Hareketi’ne keskin bir muhalif olmuş, gerek basın gerek siyasi görevi nedeniyle bu hareketin önüne geçmeye çalışmıştır.

Milli Mücadele Dönemi’ne muhalif tutumu ve “ittihatçı kompleksi” nedeniyle 150’likler listesinde bulunmuş, kalebentliğe soyulmuştur. Sürgün yıllarında Atatürk ve reformlarının halk üzerindeki olumlu etkilerine şahit olan Karay, Atatürk’ün ölümünün 2. Yılında şu sözlerle hatırasını yad etmiştir: “Yabancı illerde, bana değil, en inatçı ve geri kafalı bir muhalife bile Atatürk, Türk olmanın gururunu zorla taşıttı ve onu, gönderdiği gurbette, gurbetten çok fena olan milli miskinlikten kurtardı. Ben o milli gururla yaşadım ve belini doğrultmuş vatanıma o sayede beli bükülmemiş, dinç ve şevkli döndüm.”