Mehmet Nuri Conker

Mehmet Nuri Conker, 13 Ekim 1881 tarihinde Selanik’te dünyaya gelmiştir. Askerî eğitimini başarıyla sürdüren Conker, 5 Kasım 1905’te Mümtaz Yüzbaşı rütbesiyle mezun olmuştur. Eğitim hayatı boyunca Mustafa Kemal (Atatürk) ile aynı okullarda öğrenim görmüş, bu süreçte aralarındaki dostluk derinleşerek hayat boyu süren bir arkadaşlığa dönüşmüştür.

Askerî kariyerine 17 Ekim 1906 tarihinde Selanik’teki 3. Ordu’da başlayan Conker, 20 Mart 1907’de aynı ordunun 5. Nişancı Taburu’na komutan yardımcısı olarak atanmıştır. 1909 yılında meydana gelen 31 Mart Vakası üzerine, Selanik’te oluşturulan Hareket Ordusu’na gönüllü olarak katılmış ve İstanbul’a gelmiştir. Taşkışla’daki çalışmalara iştirak etmiş; Maçka Kışlası’nı kuşatan birliklerin arasında yer almıştır. Bu dönemde Mahmut Şevket Paşa’nın yaverliği görevini de üstlenmiştir. 1910 yılında Arnavutluk harekâtına katılarak aktif savaş sahasında görev almıştır.

1913 kışında verdiği askerî konferansları temel alarak 1914 Nisan ayında “Zabit ve Kumandan” adlı eserini yayımlamıştır. Bu çalışma, yakın dostu Mustafa Kemal’in de kaleme aldığı “Zabit ve Kumandan ile Hasbihal” adlı esere ilham vermiştir. Mustafa Kemal, söz konusu eserini aynı yıl yazmış ve kitabını Nuri Bey’e ithaf etmiştir.

I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi üzerine Mehmet Nuri Conker, Çanakkale Cephesi’ne gönderilmiş ve 1915 yılında Anafartalar ile Conkbayırı muharebelerinde yer almıştır. Bu muharebelerde, yine Mustafa Kemal ile omuz omuza çarpışmış; Conkbayırı’nda Mustafa Kemal’in göğsündeki saate isabet eden kurşun olayına bizzat tanıklık etmiştir. 10 Ağustos 1915 tarihinde Conkbayırı’nda sağ şakağından ağır şekilde yaralanmıştır.

13 Haziran 1920 tarihinde Ankara’ya gelerek Millî Mücadele’ye katılmış, 17 Haziran 1920’de Ankara Vali ve Kumandan Vekilliği görevine atanmıştır. Aynı yıl 16 Eylül tarihinde bu görevinden ayrılarak 41. Tümen Komutanlığı ve Adana Vali Vekilliği görevlerine getirilmiştir. Güney Cephesi’nde Fransız kuvvetlerine karşı yürütülen mücadelede etkin rol oynamıştır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün isteği doğrultusunda, 1930 yılında kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkasına katılmış ve partinin genel sekreterliği görevini üstlenmiştir. 1934’te kabul edilen Soyadı Kanunu sonrasında Atatürk, Conkbayırı’nda gösterdiği kahramanlığa ithafen kendisine “Conker” soyadını vermiştir.

Cumhuriyet döneminde IV. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Gaziantep milletvekili olarak görev yapmış; bu dönemde TBMM Başkan Vekilliği görevini de yürütmüştür. Fransızca ve Almanca dillerine ileri düzeyde hâkim olan Conker, çocukluğundan itibaren, askerî ve siyasi yaşamı boyunca Atatürk’ün en yakın çevresinde bulunmuştur. Çankaya Köşkü, Dolmabahçe Sarayı, Yalova gibi Atatürk’ün ikametgâhlarında ve yurt gezilerinde ona eşlik etmiş; Atatürk’ün sofrasının sürekli üyeleri arasında yer almıştır.

7 Ocak 1937 tarihinde geçirdiği bir rahatsızlık sonucunda hastaneye kaldırılan Mehmet Nuri Conker, yapılan tüm tıbbi müdahalelere rağmen kurtarılamamış ve 11 Ocak 1937 günü saat 20.05’te hayata gözlerini yummuştur.