Kazım Özalp

Kazım Özalp, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde hem askerî hem de siyasî alanda önemli roller üstlenmiş bir isimdir. Ne çokça anılan bir kahraman, ne de propagandaya konu edilmiş bir figürdür. Fakat özellikle geçiş dönemlerinde aldığı sorumluluklar, onu Cumhuriyet’in kurucu kadroları arasında anlamlı bir yere yerleştirir.

1882 yılında Köprülü’de (bugünkü Makedonya) doğan Özalp, Harp Akademisi mezunu bir kurmay subay olarak Osmanlı ordusunda çeşitli görevlerde bulundu. 1919’dan itibaren Milli Mücadele’ye katıldı. Sakarya Meydan Muharebesi’nde ordu komutanı olarak görev aldı, askerî disiplini ve yönetim tecrübesiyle Türk ordusunun savunma hattını tahkim eden isimlerden biri oldu. Ardından Büyük Taarruz’a da katıldı ve cephe deneyimiyle savaşın son safhalarına kadar aktif olarak görev yaptı.

Ancak Kazım Özalp’in asıl ağırlığı, Cumhuriyet’in inşa döneminde ortaya çıkmıştır. 1923’ten itibaren milletvekili olarak görev yaptı, 1924-1935 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı görevini yürüttü. Bu dönemde laiklik ilkesinin anayasal düzeyde temellendirilmesinde ve devrim yasalarının hayata geçirilmesinde etkili oldu. Özellikle Şeyh Sait İsyanı sonrasında bölgede yürütülen devlet politikalarında aktif rol alarak, merkezi otoritenin güçlendirilmesi sürecinde görev üstlendi.

Kazım Özalp’in Atatürk’le ilişkisi de dikkate değerdir. İdeolojik bir yakınlık kadar, pratik devlet yönetimi konularında da uyum içinde çalıştıkları görülmektedir. Özalp, karizmatik bir hatip ya da ön planda bir figür olmaktan çok, görev adamı olmayı tercih etmiş; teknik bilgisi ve kurumsal sadakatiyle ön plana çıkmıştır.

Özalp’in siyasal kariyeri, yalnızca Meclis Başkanlığı ile sınırlı değildir. 1935-1939 yılları arasında Millî Savunma Bakanlığı görevini de üstlenmiştir. Bu dönemde, Türkiye'nin askerî yapılanması modernleştirilmiş, ordu içinde disiplin ve organizasyon yapısı çağın gereklerine göre yeniden şekillendirilmiştir. Türkiye’nin dış politikada Avrupa’da yükselen tehditlere karşı savunma hazırlıklarını arttırdığı bu yıllarda, Özalp bakanlık görevini teknik bilgi ve devlet tecrübesiyle yürütmüş; askerî tedarik, savunma altyapısı ve subay yetiştirme politikalarında istikrar sağlamıştır. Özellikle kara kuvvetlerinin eğitimi, savunma bütçesinin planlı biçimde kullanımı ve ordunun siyasetten arındırılması konularında Cumhuriyetçi çizgiyi korumaya özen göstermiştir.

1939 sonrası aktif siyasetten uzaklaşsa da, Kazım Özalp çeşitli vesilelerle siyasi yaşama katkıda bulunmayı sürdürmüş; 1961 Anayasası sonrası yeniden Kurucu Meclis’e girmiştir. 1968 yılında hayatını kaybetmiş, devlet töreniyle toprağa verilmiştir.

Kazım Özalp, Cumhuriyet’in ilk dönem siyasetinde öne çıkan ama zamanla gölgede kalmış isimlerden biridir. Yine de onun varlığı, Cumhuriyet’in yalnızca simgeler üzerinden değil; kurumsal sadakat, siyasi istikrar ve disiplinli kadrolar üzerinden de inşa edildiğini hatırlatmaktadır.