Çerkes Ethem

Çerkes Ethem (1886 – 21 Eylül 1948), Türk Kurtuluş Savaşı'nda önemli rol oynamış bir gerilla lideri ve Kuva-yi Milliye komutanıdır. Yunan işgaline karşı Anadolu'da direnişi örgütleyenlerden biri olarak, özellikle Batı Anadolu’da düzenli ordu kurulmadan önce önemli başarılar kazanmıştır. Ancak, 1920'nin sonlarına doğru Ankara hükümetiyle ters düşerek isyan etmiş ve hain ilan edilerek ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır.

Aslen Kafkasya kökenli bir Çerkes olan Çerkes Ethem, Osmanlı ordusunda askerlik yapmış ancak I. Dünya Savaşı sırasında ağır hastalanarak görevinden ayrılmıştır. Mondros Mütarekesi sonrası Yunan işgaline karşı Anadolu’da örgütlenen Kuva-yi Milliye hareketine katılmış ve büyük başarılar elde etmiştir. Ancak, düzenli ordu kurulmaya başlandığında, Mustafa Kemal ve Ankara yönetimi ile anlaşmazlığa düşerek isyan etmiştir.

Kendi ordusunu dağıtmayı reddeden Çerkes Ethem, Ankara Hükümeti tarafından isyancı ilan edildi ve kardeşleriyle birlikte kaçmak zorunda kaldı. Önce Yunanistan’a, sonra da Ürdün’e gitti ve hayatının geri kalanını sürgünde geçirdi.

Çerkes Ethem ve Kemalizm

Çerkes Ethem, Milli Mücadele’ye katılmış ve büyük başarılar kazanmış olmasına rağmen, Kemalist rejimle ters düşen bir figür haline gelmiştir.

Öne çıkan noktalar:

• Kuva-yi Milliye'nin en önemli liderlerinden biriydi: Düzenli ordu kurulmadan önce, özellikle Batı Anadolu’da Yunan ilerleyişine karşı en etkili direniş güçlerinden birini yönetiyordu.

• Merkezi otoriteye karşı çıktı: Mustafa Kemal’in düzenli ordu kurma girişimine karşı çıkarak, kendi komutası altındaki kuvvetleri dağıtmayı reddetti. Bu durum, onu Ankara Hükümeti ile karşı karşıya getirdi.

• İsyan etti ve hain ilan edildi: Düzenli ordu birlikleriyle savaşmayı reddetmesine rağmen, kardeşleriyle birlikte Ankara'ya başkaldırdı. Bunun üzerine hükümet tarafından "vatan haini" ilan edilerek yurt dışına kaçmak zorunda kaldı.

• Atatürk'ün ilkelerine tam olarak bağlı değildi: Bağımsızlık için savaştı ama merkezi otoriteye karşı direndi. Bu nedenle Kemalist devlet yapılanmasının dışında kaldı.

• Sürgünde yaşadı ve affedilmedi: Ömrünün geri kalanını Ürdün’de geçirdi ve 1948’de sürgünde öldü. Türkiye'ye dönmesine hiçbir zaman izin verilmedi.

Sonuç olarak, Çerkes Ethem Kurtuluş Savaşı’nın kahramanlarından biri olmasına rağmen, düzenli orduya karşı çıkması nedeniyle Kemalist yönetimle ters düşerek tarih sahnesinden silinmiştir. Onun hikayesi, yerel direnişçilerin merkezi otorite ile çatışmasının önemli örneklerinden biri olarak kabul edilir.